Noordoost Friesland krijgt een nieuwe weg tussen Dokkum en Drachten: De Centrale As. Haitsma Beton is bij de bouw van veel kunstwerken in De Centrale As betrokken. Het Friese bedrijf levert liggers en randliggers voor bruggen en viaducten, heipalen voor fundatie van de kunstwerken en barriers die de verkeersveiligheid verhogen en betonconstructies beschermen.
Het gebied is in drie stukken geknipt. Noord loopt van Dokkum tot het spoor Feanwâlden, Midden van Feanwâlden tot het Prinses Margrietkanaal en Zuid van het Prinses Margrietkanaal tot Nijega, inclusief de rondweg om Garyp. De Centrale As wordt aangelegd als dubbelbaans autoweg en is daarmee de belangrijkste verkeersader in het gebied. Daardoor is er minder verkeer op kleinere lokale wegen en verbetert de verkeersveiligheid in de dorpen. Ook zorgt de weg voor een betere bereikbaarheid van het gebied. Op De Centrale As geldt een maximum snelheid van 100 kilometer per uur. Provinsje Fryslân streeft naar een goede landschappelijke inpassing van de weg en aaneengeschakelde natuurgebieden.
Foto: Max Bögl Nederland B.V.
Voor steeds meer kunstwerken levert Haitsma Beton niet alleen de (rand)liggers, maar ook bijvoorbeeld de heipalen en/of barriers. Een mooi voorbeeld is de onderdoorgang van De Centrale As bij de spoorweg en Kûkhernewei bij het Friese Feanwâlden. Hier leverde Haitsma Beton zowel de (rand)liggers als barriers.
Bij het dorp Feanwâlden gaat De Centrale As onder de spoorweg en de Kûkhernewei door. De Centrale As ligt hier verdiept vanwege de spoorweg, maar ook om de hoogte van het even verderop gelegen viaduct in de Kûkhernewei te beperken. Dit in verband met de inpassing in het landschap en de beschikbare ruimte. Max Bögl levert in opdracht van ProRail beide viaducten en de tunnelbak in november 2015 op. Haitsma Beton werd gevraagd de liggers voor het wegviaduct en de barriers voor de middenpijlers van de viaducten en de tunnelwanden te leveren.
Aanbesteding ProRail
‘De gehele tunnelbak en het wegviaduct in de Kûkhernewei zijn door ProRail aanbesteed, omdat ze gezien worden als één onlosmakelijk constructief geheel’, legt Peter van den Berg, Hoofd Uitvoering van Max Bögl, de ogenschijnlijk bijzondere aanbesteding uit. ‘De gehele tunnelbak is met een waterkerende folie beschermd tegen indringend grondwater. De tunnelmoot onder het spoor is eerst ter plaatse naast het spoor gestort en vervolgens tijdens een buitendienststelling op zijn plaats geschoven. Vervolgens zijn de resterende tunnelbakmoten ter plaatse aangestort.’
Liggers en barriers
Zowel het spoorweg- als wegviaduct liggen schuin over de tunnelbak. Voor het viaduct leverde Haitsma Beton de railliggers en randliggers met een lengte van circa 21 meter. Voor de bescherming van de tunnelwanden zijn BZ-barriers tegen de wanden geplaatst. Ook zijn de pijlers van beide viaducten in de middenberm beveiligd met barriers. Van den Berg licht toe waarom voor de railliggers en barriers van Haitsma Beton is gekozen: ‘De prijs is natuurlijk belangrijk, maar Haitsma Beton is daarnaast een gerenommeerd bedrijf. De samenwerking verliep goed en men kwam ook af en toe kijken of de montage van de railliggers goed verliep, ondanks dat het monteren geen onderdeel van de opdracht was.’
Artist impression: Achterboschzantman architecten
Ten oosten van het Friese Hurdegaryp komt in De Centrale As een ovonde. Deze Ovonde Quatrebas bevat twee kunstwerken met liggers en randliggers. Voor Haitsma Beton een uitdagend project, want de liggers en randliggers zijn niet recht, maar gekromd.
De Centrale As kruist ten oosten van Hurdegaryp de nieuwe rondweg Hurdegaryp. Daar komt een ongelijkvloerse ovonde. De hoofdweg ligt hier verdiept, waarbij een ovale rotonde (ovonde genoemd) boven maaiveldniveau aansluit op de nieuwe rondweg. De ovonde wordt uitgevoerd door Nije Daam (Mobilis, Friso Civiel en Van Gelder), die inmiddels de uitvoerder is van het hele midden deel en zuidelijk deel van De Centrale As tot de aansluitingen op de Wâldwei.
Gekromde kunstwerken
Bijzonder in de ovonde zijn de twee gekromde kunstwerken, met een boogstraal van 225 meter. Haitsma Beton levert en monteert hiervoor per kunstwerk zeven gekromde massieve, nagespannen liggers met een lengte van circa 21 meter. Ook worden vier randliggers en 52 randelementen geleverd. Deze randelementen hebben een lengte en hoogte van ongeveer 2,00 meter. De prefab elementen voldoen aan CUR 100 klasse B1 voor schoon beton. Montage staat gepland voor april 2016.
‘Wij hebben zelf het ontwerp voor de ovonde gemaakt en toen aan Haitsma Beton gevraagd dit in prefab uit te voeren. De combinatie van prefab en Haitsma Beton staat garant voor een zeer korte voorbereidings- en uitvoeringstijd’, zegt Arno Bolder, Projectcoördinator Kunstwerken Nije Daam. ‘Tevens hebben we goede ervaringen met Haitsma Beton en werken we graag met Friese bedrijven’.
Volgens de projectcoördinator verloopt de samenwerking met Haitsma Beton prima: ‘We werken dan ook voor diverse kunstwerken in De Centrale As al samen met Haitsma Beton. De technologische uitdaging hier is vooral de kromming in de kunstwerken en dan met name de randelementen en bijbehorende verbindingen. Die zie je namelijk vanaf De Centrale As. Ik heb er echter alle vertrouwen in dat er straks een fraaie ovonde ligt.’
Ter hoogte van het Friese De Falom kruist De Centrale As een belangrijke ecologische zone. Er is daarom ter plaatse een 150 meter lange fly-over bedacht als faunapassage. Haitsma Beton leverde en monteerde in opdracht van Heijmans de rail- en randliggers, zodat het verkeer de natuur zo min mogelijk verstoort.
Provinsje Fryslân streeft naar een goede landschappelijke inpassing van de weg en aaneengeschakelde natuurgebieden. Een voorbeeld is de passage van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) bij het dorp De Falom. De Centrale As kruist hier de Ecologische Hoofdstructuur van Grutte Wielen (ten noordoosten van Leeuwarden) naar Lauwersmeer, ter hoogte van De Falom. Het betreft hier een Natura 2000-gebied.
Fly-over
Voor de kruising met De Centrale As is een 150 meter lange fly-over als faunapassage bedacht. Hiermee komt de weg verhoogd te liggen boven het natuurgebied met waterpartijen. Hierdoor blijven de leefgebieden met elkaar verbonden en kan de ecologie haar weg vervolgen. In de faunapassage is ook een voorziening voor vleermuizen gebouwd.
Haitsma Beton leverde en monteerde voor dit kunstwerk met zes velden, 96 voorgespannen HRP-liggers (railliggers) met een lengte van circa 25 meter. Ook zijn 24 nagespannen randliggers geleverd en gemonteerd. Volgens Projectleider Jur Ensing van Heijmans betreft het geen alledaags project: ‘Je komt niet vaak een 150 meter lang viaduct over natuurgebied tegen, maar constructief is het wel een standaard project. De gedachten gingen direct uit naar prefabricage, in verband met de bouwsnelheid.’
Volgens Ensing verliep de samenwerking uitstekend: ‘Ik heb niet de illusie dat een project honderd procent probleemloos verloopt. Het gaat erom dat partijen in staat zijn om problemen die je onderweg tegenkomt op te lossen. Haitsma Beton bleek in dit project een prima partner en ze hebben zich gedurende het gehele project keurig opgesteld. Ik ben daar dus zeer tevreden over.’ In augustus 2015 is de fly-over opengesteld voor het verkeer en kunnen zowel natuur als verkeer hun weg ongestoord vervolgen.
